Gevoeligheid is één van onze basis eigenschappen. Elk mens, dus ook elk kind, is in min of meerdere mate gevoelig. Dankzij onze gevoeligheid, zijn we o.a. in staat om ons met een ander te verbinden en invoelend te zijn. Iemand met het vermogen subtiele informatie waar te nemen, deze intens te beleven én deze diepgaand te verwerken wordt hooggevoelig ofwel hoogsensitief genoemd.

Maar gevoeligheid is niet de enige eigenschap die we als mens bezitten. Eén van onze andere basiseigenschappen, is wilskracht. Elk mens, dus ook elk kind, is in min of meerdere mate wilskrachtig. Dankzij onze wil, zijn we o.a. in staat om ons van een ander te onderscheiden en onze eigenheid te laten zien. Iemand met een sterke wil heeft o.a. een sterke behoefte aan autonomie, weet heel goed wat hij/zij wil en heeft een sterke leergierigheid/nieuwsgierigheid (in wat hem/haar interesseert). De term die voor ‘in hogere mate wilskrachtig’ gebruikt wordt, is sterke wil, ofwel strong-willed.

Hooggevoelig

Als een kind in hogere mate gevoelig is, beleeft het kind indrukken intenser en dieper dan kinderen die gemiddeld of laaggevoelig zijn. Het kind is zich bijvoorbeeld veel bewuster dan een gemiddeld gevoelig kind van de toon waarop iemand iets zegt. Juf hoeft maar een beetje streng te praten, of het kind hoort dat het menens is. De intense, diepe beleving is in de eerste plaats een kwaliteit, omdat het kind een rijke beleving van indrukken heeft. Een schaduwkant van deze intense beleving is dat een kind sneller overspoeld raakt door indrukken ofwel overprikkeld raakt door prikkels.

Omdat een hooggevoelig kind dus eerder ‘vol’ zit met indrukken dan een gemiddeld gevoelig kind, heeft een hooggevoelig kind ook eerder rust nodig om alle indrukken te verwerken. Dat is van belang om stress gerelateerde klachten te voorkomen.

Daarbij heeft een hooggevoelig kind een sterk invoelingsvermogen, waardoor het kind ook emoties bij anderen en sferen sterk waarneemt. Een hooggevoelig kind kan daarom sterk meeleven met iemand anders en emoties van de ander ‘overnemen’. Dat geldt zowel voor gevoelens als enthousiasme of blijdschap als voor gevoelens als verdriet of boosheid.

Het komt regelmatig voor dat volwassenen het ‘snel overstuur raken’ van een hooggevoelig kind interpreteren als sociaal-emotioneel ‘jong’. Maar bij een hooggevoelig kind is het ‘snel overstuur raken’ juist een teken van een sociaal-emotionele voorsprong. Een hooggevoelig kind kan zich jong al opmerkelijk goed in een ander verplaatsen. Maar de intensiteit van de emoties die het kind voelt, zijn nog wel overweldigend. Een volwassene kan het kind helpen deze emoties te (leren) verwerken door het kind bijvoorbeeld erkenning en geruststelling te geven.

Een ander kenmerkend aspect van een hooggevoelig kind, is de sterke wens om te voldoen. Een hooggevoelig kind heeft het, dankzij zijn/haar intense beleving, in één oogwenk door of een ander oké is met hoe het zich gedraagt, voelt, of wat het vindt of wil. Dat levert extra druk op om te voldoen. De keerzijde van die sterke wens om te voldoen, is de angst om niet te voldoen ofwel angst om te falen. Vandaar dat faalangst relatief vaak voor komt onder deze kinderen.

Sterke wil

Een kind met een sterke wil weet héél goed wat het zélf wil en heeft een sterke behoefte aan autonomie. Het is bovengemiddeld energiek, enthousiast en ondernemend. Een strong-willed kind zit vol ideeën die het kind ook nog eens helemaal voor zich ziet (groot verbeeldingsvermogen). Zo kan een kind met een sterke wil een spel bedacht hebben, precies weten wie welke rol zal krijgen en al helemaal voor zich zien hoe het zal gaan. Hoe frustrerend is het dan als iemand het spel niet (helemaal) meespeelt!

Als je goed weet wat je wilt en wat jou wel en niet interesseert, dan kan dit best lastig zijn, bijvoorbeeld op school. Want op school wordt grotendeels voor jou bepaald wat je moet leren. Strong-willed kinderen zijn vaak zeer leergierig, maar als ze te vaak gevoed worden met hetgeen ze niet interesseert en/of te weinig gevoed worden, dan haken ze af. Veel HG&SW-kinderen blijven zich op school braaf gedragen, maar doen, eenmaal thuis, opstandig, brutaal, dwars. Maar er zijn ook HG&SW-kinderen die hun verveling ook op school via opstandig, clownesk en dwars gedrag uiten.

De hoge mate aan energie weerspiegelt de grote levenslust van een strong-willed kind. Een strong-willed kind heeft vaak veel lichamelijke energie en vindt het dan ook heerlijk om buiten lekker te rennen en te joelen! Dat is óók een manier om de opgebouwde spanning te ontladen.

Spanningsmechanisme

Een kind dat in hoge mate gevoelig is, raakt dus eerder gespannen, overspoeld en overprikkeld door alle indrukken dan een gemiddeld gevoelig kind. Kinderen die alleen in hoge mate gevoelig zijn en gemiddeld of laag wilskrachtig, uiten die spanning doorgaans door zich terug te trekken, door huilerig of angstig te worden. Maar als een kind óók in hoge mate wiskrachtig is, dan zal het kind de spanning vaak anders uiten, namelijk door vervelend, opstandig, clownesk, brutaal of (als het rood is) boos te doen.

Volwassenen reageren doorgaans anders op een kind dat ongeduldig, dwars en driftig gedrag doet dan op een kind dat zich terugtrekt, huilt of angstig is. Bij een HG&SW-kind is het dus handig om te leren zien dat er achter dit dwarse, ongeduldige en driftige gedrag vaak (veel) spanning schuil gaat. Volwassenen kunnen met hun eigen antwoord op dit gedrag de spanning juist verhogen, of verlagen.

Spijt achteraf

HG&SW-kinderen hebben het zelf doorgaans moeilijk met het vurige deel van hun persoonlijkheid. Ze hebben achteraf vaak veel spijt van en verdriet om wat ze in alle vurigheid gezegd en gedaan hebben. Hun zelfbeeld is daarom vaak aan de lage kant. Alhoewel de combinatie ‘hooggevoelig’ en een ‘sterke wil’ inhoudt dat het kind veel kwaliteiten in hoge mate bezit, is het een flinke uitdaging om er mee om te leren gaan. In de eerste plaats voor het kind zelf. Het helpt als volwassenen herkennen en erkennen wat er binnenin een HG&SW-kind omgaat en weten wat helpt als het kind het moeilijk heeft.

Janneke van Olphen

www.gevoeligheidgrootbrengen.nl